Bijdrage aan inspiratiebijeenkomst basisinkomen Gemeente Hardenberg, op 28 nov. Onder leiding van Clairy Polak, met auteur Rutger Bregman, ondernemer Jacco Vonhoff, econoom Luuk Groot en wethouder René de Vent, Na afloop blijken de 450 bezoekers massaal voor een basisinkomen. Gaat Hardenberg historie schrijven?

 

Deel 2 van mijn Speech       ….  Met ons gezin gaat het dus super goed.

Gelukkig gaat het met heel veel mensen goed. De crisis lijkt achter ons, de economie knalt uit haar voegen. Helaas. Ondertussen gaat het met miljoenen anderen in ons land en in de wereld, slecht. En dat laat men weten. Brexit, Trump, het oprukkende nationalisme en protectionisme. Eigen volk eerst. Ik word er niet blij van, wel bang. Grote wereldproblemen als het klimaat lossen we alleen samen op. Dat lukt niet met zoveel onvrede, venijn en tweespalt in de samenleving. De vraag is: Wat kunnen we doen om de samenleving meer te verbinden en perspectief te bieden aan alle burgers.

Ik denk dit te hebben gevonden in de Blue Zones, gebieden in de wereld waar mensen bovengemiddeld oud worden. In oktober bracht ik daarover een boek uit: Het land van goed naar beter, op weg naar blue zone.NL Iedereen wil gelukkig oud worden. Wat kunnen we leren van gebieden waar uitzonderlijk veel mensen ouder dan 100 jaar worden? Natuurlijk –  niet roken, gezond eten, meer bewegen. Maar ook saamhorigheid doet er toe, zoals kerk, vereniging, een dorp en volksbuurt dat bieden. Het belangrijkste is toch: opstaan met een doel in het leven. Een zinvol bestaan is de sleutel tot een goede gezondheid en een lang en gelukkig leven.

In Nederland sterven arme mensen zeven jaar eerder dan rijke mensen. De ellende begint al jong. Arme mensen hebben 15 jaar eerder last van chronische klachten dan rijke mensen. Denk aan suikerziekte, obesitas, hartkwalen en kanker. Dankzij dure medische zorg blijven deze burgers op de been. Gemiddeld genomen hebben mensen met een laag inkomen vanaf hun 57 ste jaar chronische klachten. Hoe kunnen we verwachten dat ze doorwerken tot hun 68ste? Aan de andere kant. Hoe kunnen we van een ondernemer verlangen dat hij ouderen en zwakken aanneemt, terwijl hij met een statistische zekerheid weet dat hij opdraait voor jarenlange ziektekosten? We hebben een massief gezondheidsprobleem in de samenleving. En dat brengt me op het thema van vanavond, het basisinkomen.

Waarom moeten we een Basisinkomen willen? Voor veel mensen is de uitkering een basisinkomen. Hun pensioen, arbeidsongeschiktheidsuitkering, een werkloosheid- of bijstandsuitkering, aangevuld met allerlei toeslagen, samen toch ook de armoedeval. Tel daarbij op de inkomsten in het grijze, zwarte en criminele circuit en de armoedeval is een gouden kooi. Volgens de Vereniging Eigen Huis hebben 900.000 huishoudens een zwart betaalde werkster. Waardoor ruwweg 350 duizend werksters 6.000 euro per jaar bijverdienen, zwart. Een handeltje op marktplaats is inmiddels de gewoonste zaak. Dat kunnen we ook bijna zeggen van drugshandel, waarin miljarden omgaan. Veel uitkeringsgerechtigden zijn beter af met de zekerheid van een uitkering, dan een baan.
Dit doet pijn. Bij de mensen die daar gebruik en misbruik van maken, én bij de mensen die met keihard werken hun eigen boterham proberen te verdienen en buiten de schulden proberen te blijven. Burgers die heel goed snappen waar sommige anderen het van doen. En daarvan balen. Met werken kun je nauwelijks het verschil maken, en dat wordt als oneerlijk ervaren door mensen met een slecht betaalde baan.

Waarom moeten we een basisinkomen willen? Nemen de robots in 2022 alle werk over in Hardenberg? Het werk in de zorg, het onderwijs, het blauw op straat? Geen idee, voorlopig komen we overal mensen te kort, ook in de bouw, de ICT, de landbouw, het transport, de horeca en de schoonmaakbranche.  En is het niet idioot. Terwijl ondernemers tienduizenden werkers uit het buitenland inhuren telt Nederland 800.000 arbeidsongeschikten. 1 op de 10 mensen die zouden kunnen werken is arbeidsongeschikt. Een bedrijf met een laag ziekteverzuim is dan ook geen kunst, maar een schande. Je neemt jongeren en buitenlanders aan en werkt ze eruit voordat er problemen komen.

Kan dit anders? Natuurlijk, ik noem zes punten:

  1. Maak de Burger zelf en zijn Overheid verantwoordelijk voor de gezondheid en arbeidsbekwaamheid van mensen in plaats van de werkgever. Ziekte- en werkloosheid moeten we collectief voorkomen én dragen als gemeenschap, dan nemen bedrijven ook ouderen en zwakken aan. Ooit golden deze regels in Nederland en nog steeds werkt het zo goed in Scandinavië.
  2. Preventie. Voorkomen is beter dan genezen. We weten waar mensen ziek van worden. We moeten een leefomgeving scheppen die gezond leven makkelijk maakt.
  3. Duidelijkheid. Alle belastingen, premies en toeslagen maken samen een ondoorgrondelijk inkomen. Je moet goed thuis zijn in alle regels, wil je dit nog snappen. Mensen raken bang voor een baan. Ze gaan dan meer verdienen, en meer uitgeven. Vervolgens worden ze weer gekort op allerlei toeslagen. Als ze niet goed opletten eindigen ze in de schulden.
  4. Ieder mens kan bijdragen. Het werk moeten we afstemmen op wat mensen wel kunnen, in plaats van steeds meer diploma’s te eisen.
  5. Arbeid aan de onderkant is te zwaar belast, laten we dat naar een nul tarief brengen.
  6. Mensen moeten meer kunnen bijverdienen, bijvoorbeeld 5 – 10.000 euro onbelast. Werken moet lonen, juist aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Door deze maatregel worden zwarte banen, witte banen.

Hoe gaan we dit betalen

  1. Uitkeringen inzetten als loonkostensubsidie op werk.
  2. De verspilling van grondstoffen en vervuiling afstraffen met een zware belasting. Een Co2 belasting, accijns op vliegen. Van die dingen.
  3. Een hogere btw, zeker op vlees, vliegen en suiker. Kortom arbeid goedkoper maken, vervuilen, verspillen en ongezond leven duurder. Dit is trouwens ook het streven van het regeerakkoord.
  4. We moeten met ons inkomsten en belastingstelsel de kloof dichten tussen arm en rijk. Die is de afgelopen tientallen jaren uit het lood gegroeid.

Dit brengt me bij Hardenberg. Wat kan Hardenberg doen.

Frusteer mensen zonder kans op werk niet met een sollicitatieplicht. Pak geen stok om te slaan, biedt perspectief. Of je nu 15, 50, 80 of 100 bent, geef iedereen een kans om bij te dragen aan de gemeenschap. Goed voor lichaam en geest. Betaald werk, beschermd werk, vrijwilligers werk. Het maakt me niet uit. In blue zones is het buurthuis de spin in het web. Ook in Hardenberg kan het buurthuiswerk jong en oud zin geven door ze te betrekken bij hun buurt en buurtgenoten. Op het punt van gezond eten en bewegen valt er op gemeentelijk niveau van alles te doen, om er voor te zorgen dat mensen niet verziekt en kansloos in de berm geparkeerd blijven zitten. Er ligt ook een enorme opgaaf om energie te besparen. Bouwbedrijven komen mensen te kort. Ze kunnen samenwerken met buurtprojecten en baanloze buurtbewoners inschakelen om die klus te helpen klaren. De handen uit de mouwen, daar wordt iedereen blij en beter van. Ik zie het dan ook voor mijn ogen gebeuren: Slimme Koppen, Gouden Hartjes en Handige Handjes bouwen aan een Gezond Hardenberg Met een streefleeftijd van 100 jaar, voor ieder mens. Gewoon omdat het kan. Preventie of genezen. Pak de problemen aan bij de bron, zoals we dit ooit deden met de aanleg van schoon drinkwater en het riool. De gemiddelde levensverwachting steeg mede daardoor van 40 naar 80 jaar. We moeten nu weer samen aan de slag om de levensverwachting en het levenspeil van alle burgers te verbeteren.

Dan nu de hamvraag, heeft Hardenberg in 2022 een basisinkomen

Wat mij betreft wel. Natuurlijk – , er zijn genoeg nadelen en obstakels te bedenken, en de voordelen zijn onduidelijk. Maar is ons huidige stelsel zo fantastisch dan? Komt bij, over een aantal jaren zal er weer een crisis zijn, met veel werkloosheid. Daarop moet je je in goede tijden voorbereiden. Hardenberg kan een proefgemeente zijn, waar de hele wereld wat van opsteekt. En dat brengt me bij de belangrijkste argument voor Hardenberg om een basisinkomen te willen. Een experiment zet Hardenberg wereldwijd op de kaart als innovatieve sociale gemeenschap, een gemeente met lef en doorzettingsvermogen. Daar kan geen marketing budget tegenop. Wat wil je als gemeente nog meer?

Ik dank u voor de aandacht en wens de burgers van Hardenberg een sterk en initiatiefrijk gemeentebestuur toe. En als Nederlander wens ik ons land een Hardenberg toe, met een basisinkomen.  En wat voor een, de Hardenberger variant.