Met Marktplaats verdiende hij miljoenen. Zijn bedrijf in kleding van brandnetelvezels mislukte. Nu zet polderjongen en ondernemer Bob Crébas (66) zich in voor een ander Nederland. Onlangs verscheen zijn boek ‘Het land van goed naar beter’.

 

Les 1 Zonder geluk vaart niemand wel

“Ik was acht of negen toen een klasgenootje verongelukte. Een vrachtwagenchauffeur zat de krant te lezen, ongelukken zoals ze nu door de smartphone gebeuren. Dat maakte enorme indruk en het zette me op die leeftijd al aan het denken wie je als mens bent. Zij is dood, ik leef, wat betekent dat? Het heeft me geleerd dat geluk niet altijd een keuze is, zoals zo vaak wordt beweerd. Het kan echt tegenzitten in het leven, zo’n ongeluk is brute pech.

Vooral de plek waar je geboren bent, bepaalt voor een groot deel je welzijn: Midden-Afrika of Nederland, Rotterdam-Zuid of de Noordoostpolder. Ik heb het geluk gehad dat ik op een boerderij ben geboren in een gezin waar het poldermodel zo’n beetje is uitgevonden. Negen kinderen, sociaal actieve ouders, veel muziek, veel mensen over de vloer. Aan tafel ging het altijd over politiek: hoe voorzien we de wereld van voedsel, hoe redden we het milieu? In verkiezingstijd stonden er altijd twee borden aan de weg voor de boerderij, de PSP van mijn moeder, D66 of VVD van mijn vader.”

Les 2 Van betekenis zijn is het belangrijkst

“‘Werken is voor de dommen’, riepen we. Bij de generatie van onze ouders zagen we veel hartaanvallen voorbijkomen. Dat het leven niet om hard werken ging, vertaalde zich bij mij en mijn vrienden in muziek maken en actievoeren. Toen minister Van Aardenne beweerde dat er in de Noordoostpolder wel een kerncentrale kon komen – ‘die lui in de polder maken zich daar toch niet druk om’ – bezetten we drie dagen lang de Poldertoren in Emmeloord. De hele poldergemeenschap stond erachter. Zo nu en dan zat ik verplicht in een werklozenproject. Bomen zagen was mooi en nuttig, maar als ik het zinloos vond kon ik de kantjes er vanaf lopen. Ik heb met de schop grind moeten zeven, dat was pure werkverschaffing, daar hadden ze ook machines voor.

Ik was een dromer, maar ik was niet tegen werken, wel tegen arbeid die geen vreugde brengt. Werken doe je om iets neer te zetten dat je belangrijk vindt, dat betekenis heeft. Ik was niet actief met een carrière, maar wel zinvol bezig. Een collega-actievoerder had een baan bij het buurthuis. Hij vroeg me of ik een werkproject kon verzinnen. Met andere werklozen bedachten we kringloopwinkel Goedzooi, nu Het Goed. We konden laten zien dat we niet alleen tegen iets waren, maar ook vóór. Dat gaf voldoening.

Doordat mijn creativiteit werd aangesproken, werd duidelijk dat ik een latente ondernemer was. De antikernenergiebeweging heeft me enorm gevormd. Ik leerde er stukken schrijven, vergaderingen leiden, ondernemen. En ik las alle managementbladen. Net als ondernemers wilden wij mensen bereiken.”

Les 3 Beweeg mee met het paard

“Zodra ik uit de luiers was, werd ik op een pony gezet. Wij werden grootgebracht met paardrijden. Mijn vader had paarden voor de ploeg, hooi halen ging met het paard, ik werd al jong aan het mennen gezet. En we reden wedstrijden, net als mijn vader. Het heeft me geleerd mee te bewegen. Je kunt een paard slechts sturen als hij ook ruimte krijgt. Je kunt richting geven door anders te gaan zitten of druk te geven met een been, maar als je iets wilt bereiken met zo’n sterk paard heb je niks aan spierkracht, daar heb je inlevingsvermogen voor nodig. Aan die kennis heb ik in het actiewezen en later als ondernemer veel gehad. Je kunt niet bot oppositie gaan voeren, je moet meebewegen met anderen om de koers naar je eigen ideaal te verleggen.”

Ik kom uit een gezin waar het poldermodel zo’n beetje is uitgevonden

Les 4 Reis in je hoofd

“Ik ben geen vakantievierder. Het liefst ben ik buiten aan het snoeien, zagen of planten. De wereld hoef ik niet te ontdekken, dat geeft veel rust. Ik reis in mijn hoofd, ik lees de mooiste dingen en ik zie ze voor me. Dat was bij Het Goed al zo, nog in de tijd van de fax. Ik zat in de polder, mijn ene compagnon in Amsterdam, de andere in Maastricht. Wij hoefden niet veel bij elkaar te komen om te vergaderen. Het hoofdkantoor zit in ons hoofd, zeiden we. Minstens zo belangrijk zijn hart en buik. Het is ook bewezen dat dat spreekwoordelijke ‘nachtje erover slapen’ supergoed werkt. Laat je onderbewuste het werk maar doen.

Als ik moeilijke beslissingen moet nemen, ga ik fietsen. De verkoop van Marktplaats was een traject van twee jaar. Verkopen we wel, verkopen we niet? Voor 100 miljoen, voor 200 miljoen? Aan de Telegraaf, aan Wegener, aan eBay? Hoe spannender het werd, hoe meer ik moest fietsen. Dat waren heel wat ritjes door de polder. Op het fietspad bij Schokland heb ik Marktplaats uiteindelijk verkocht. Wat we met het geld hebben gedaan? Heel veel, onder meer een landgoed aangelegd bij ons in Bant. Met een huis in Marktplaatskleuren. Een groot deel van het landgoed is net opengegaan voor publiek.”

Les 5 Het platteland verdient een betere toekomst

“In Nederland is het zo dat in de stad alles moet kunnen – die is dynamisch, daar gebeurt het – en op het platteland vrijwel niets. Een schuur verbouwen tot huis of muziekstudio, een dakkapel op je dak, een kasje achter het huis: je staat altijd oorlog te voeren om ook maar íets voor elkaar te krijgen.

Het is allemaal angst dat de burger bezwaar gaat maken tegen activiteiten van de boer. De landbouw wordt steeds grootschaliger en intussen krimpt en verpaupert het platteland. Dat is gevolg van bewust beleid. Het wordt er niet mooier op – maar dat is een ander verhaal – en voor de burgers die in Brabant tussen de varkensstallen wonen, is het haast ondraaglijk geworden. Het platteland lijdt, op verschillende fronten, onder de agrarische productie.

Ik denk dat we Nederland moeten gaan zien als een metropool. Amsterdam mag dan het visitekaartje zijn en wij het buitengebied van die metropool. Zó moeten we redeneren in plaats van het platteland tegenover de stad te zetten. Ons land moet burgers én biodiversiteit veel meer ruimte geven.”

Les 6 Er mag nog wel wat betutteling bij

“Ik vind dat er meer moet mogen, maar op het gebied van veiligheid en gezondheid kunnen we nog wel wat overheidsbemoeienis gebruiken. Ik was vijftig toen ik eindelijk stopte met roken. Het was moeilijk, maar het lukte me dankzij de maatregel die roken in bedrijfskantines verbood. Stond ik daar, als een loser onder een afdakje. Dat had zoiets treurigs, ik dacht: hier moet ik nú mee stoppen. Wij schelden graag op het woord betutteling, maar we zijn maar wat blij met autogordels en Arboregels.

Ik ben een groot voorstander van suikertaks. Als je ziet wat er op middelbare scholen en zelfs in ziekenhuizen voor rotzooi wordt verkocht… Overgewicht komt niet uit de lucht vallen, dat is een groot probleem. Daar valt alleen iets aan te doen als je mensen in de omstandigheid brengt waarin ze automatisch gezonder gedrag gaan vertonen. Dankzij schoon drinkwater en de aanleg van riolering is de gemiddelde levensverwachting in ons land in anderhalve eeuw tijd gestegen van 40 naar 80 jaar.

Maar er zijn nog steeds grote verschillen tussen arm en rijk. Het verschil in gezonde levensverwachting tussen arm en rijk is in ons land gemiddeld vijftien jaar! Dat kan beter. Opstaan met een doel is de trigger naar een gezonder leefpatroon. Nu ben je financieel vaak beter af met een uitkering dan met een baan. Waarom gaan de loonbelastingen en premies voor lage inkomens niet omlaag, zodat werken loont?”

Les 7 De kansen liggen voor het oprapen

“Je hoeft niet ver van huis of voortdurend buiten de box te denken om kansen te zien. Ze liggen voor je voeten. Dat was bij mij met de kringloopwinkel en met Marktplaats zo: we hebben allemaal spullen waar we vanaf willen en er is vraag naar, dan gaat het alleen nog om het combineren van vraag en aanbod. Het gold ook voor de brandnetelkleding van Brennels. Brandnetels groeien overal, ik heb er als boerenjongen heel wat weggeschoffeld.

Als ik moeilijke besluiten moet nemen, ga ik fietsen

Ik voelde me ook geroepen, ik dacht: juist wij kunnen hier iets goeds mee doen. Dat we het niet van de grond kregen, was jammer. Ik ben er flink chagrijnig van geweest, maar het hoort erbij, soms verlies je een wedstrijd. Nu ga ik vol voor het Blue Zone verhaal. Er zijn vijf gebieden op de wereld, onder meer Sardinië en het Griekse eiland Ikaria, waar de mensen beduidend langer én gezonder leven, zowel fysiek als mentaal. Dat is voor een groot deel te herleiden naar de omgeving waar ze wonen. De infrastructuur stimuleert ze om te bewegen, ze hebben weinig mechanische hulpmiddelen, ze eten gezond, ze staan ’s ochtends op met een doel, er is sociale cohesie. Dat kan voor ons een mooie inspiratiebron zijn.”

Les 8 Bedenk een alternatief voor nationalisme

“Geluk, gezondheid en van betekenis zijn, zijn onderwerpen die me al langer bezighouden. Ik zie de Brexit, Trump en het nationalisme dat in veel landen de kop opsteekt als een noodkreet van burgers die zich miskend voelen. Ik dacht na over een alternatief dat bindt in plaats van tegenstellingen te vergroten. Toen kwam ik uit op het concept van Blue Zones. Dat biedt perspectief op een gezond, gelukkig en lang leven. Ook om zoiets groots als een klimaatprobleem te tackelen, zullen we eerst een betere gemeenschap moeten vormen. Zonder tweedeling tussen stad en platteland, tussen werkenden en arbeidsongeschikten, arm en rijk, gezond en niet-gezond. Dat betekent ook dat de rijken meer belasting moeten betalen, dat vervuiling en verspilling van grondstoffen duurder worden.

Er zijn mensen met meer expertise dan ik, maar vanuit mijn achtergrond kan ik zeker een bijdrage leveren. Daar komt bij dat ik een krijger ben, ik gooi graag vol de beuk erin. En door dit onderwerp voel ik me geroepen. De kerkgang heb ik lang geleden al vaarwel gezegd, maar er sluimert nog wel altijd iets wat voor mij de kern van het geloof weergeeft: doe je best, wees een goed mens en beteken iets voor een ander.”

 

Bob Crébas

Na de middelbare bosbouwschool zat Bob Crébas (Bant, Noordoost-polder, 1951) tot zijn 35ste geregeld in de bijstand. In 1982 begon hij met zijn vrouw en een aantal mede-werklozen kringloopwinkel Goedzooi in Emmeloord. De zaak groeide uit tot Het Goed, een keten die nu 25 kringloopwarenhuizen telt.

In 2004 hield de familie Crébas 78 miljoen euro over aan de verkoop van Marktplaats.nl aan eBay. Een onderneming in duurzame kleding van brandnetelvezels, Brennels, kwam niet van de grond. Op de 45 hectare bij Kraggenburg waar ooit de brandnetels groeiden, exploiteert de familie nu Netl de Wildste Tuin, een recreatiepark.

In 2006 schreef Crébas zijn auto-biografie ‘Iedere dag vrij’. Met zijn net verschenen boek ‘Het land van goed naar beter, op weg naar Blue Zone NL’ (€ 19,95) wil hij bijdragen aan het debat over de toekomst van een saamhoriger Nederland.

Crébas woont met zijn vrouw Carla Wobma in Bant. Ze hebben twee zonen en zes kleinkinderen. www.bobcrebas.nl